SVEDOČANSTVO – ISTINA ILI POLITIKA

Koncept svedočanstva u komemoraciji jugoslovenskih ratova

Projekat SVEDOČANSTVO – ISTINA ILI POLITIKA vodi Centar za kulturnu dekontaminaciju iz Beograda u saradnji sa sledećim partnerskim institucijama: Učitelj neznalica i njegovi komiteti, Beograd; Muzej savremene umetnosti, Beograd; Istorijski muzej Bosne i Hercegovine, Sarajevo; Filozofski fakultet, Sarajevo; Centar za kulturnu i socijalnu popravku, Banja Luka; Boem, Beč, Austrija; Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa (OBCT Transeuropa), Rovereto, Italija; Institut za filozofiju i društvenu teoriju, Beograd i Institut za studije Istočne i Jugoistočne Evrope u Regensburgu, Nemačka.

Trajanje projekta je 18 meseci, od avgusta 2016. do aprila 2018. godine, i finansira ga EC – Europe for Citizens – European Remembrance Program, grad Beograd i Regionalni savet za saradnju.

Cilj projekta je da se demokratizuje izgradnja istorijskog narativa u regionu, i da se ojača uključivanje jugoslovenskih ratova u prakse evropskog pamćenja.

Projekat je zasnovan na rezultatima prethodnog projekta “Imenovati TO ratom”, koji je trajao od 2012. do 2014. godine (finansiran od strane EIDHR, MATRA, NED), i bio posebno fokusiran na preko 200 intervjua obavljenih sa anti-ratnim aktivistima. Kao follow-up aktivnost, intervjui su korišćeni da naprave seriju od 12 radio emisija tokom 2015. godine (koje je finansirao BTD). Iskustvo ova dva projekta služi kao osnova za tekući. Rezultati su dostupni na:

Okrugli stolovi, TV i radio programi - www.youtube.com/user/namingitwar

Intervjui - https://www.youtube.com/playlist?list=PL566bt-QVD-9twrpeQsb6ykwIo8TbSgQ4

Projektne aktivnosti su:

 1. Onlajn arhiva društvenih mreža, zasnovan na gore navedenim intervjuima, u kojima svaki korisnik stvara sopstveni profil, može da preuzima segmente intervjua i stvara narativ koji potom može da podeli sa drugima. On ili ona mogu i da doprinesu fondu svedočanstava svojim svedočenjem ili intervjuima sa drugima.

2. Putujuća izložba u četiri zemlje – Srbija, Italija, Austrija i Bosna i Hercegovina – Sarajevo i Banja Luka; Izložba uključuje 15naručenih audio-vizuelnih radova zasnovanih na intervjuima sa učesnicima u ratovima i anti-ratnim aktivistima, sprovedenih u projektu Imenovati TO ratom. Umetnici su izabrani putem otvorenog poziva i većina njih dolazi iz post-jugoslovenskih država.
Tiče se i intervjua i umetničkih radova koji oslikavaju te intervjue i svedočanstava, npr. zvuka i glasa, njihovog sadržaja i političkih, ekonomskih, socijalnih i  kulturnih konteksa u različitim ključnim trenucima svedočenja, npr. vreme iskustva, vreme svedočenja i vreme nastanka umetničkih radova.

3. Dve konferencije o Svedočanstvu u Beogradu i Sarajevu. Ove konferencije će istražiti načine na koje svedočenje može da doprinese demokratizaciji i društvenoj participaciji u izgradnji istorijskog narativa i konstituisanju komemorativnih rituala.

Koncept projekta:

Prošlo je 25 godina od početka rata u Jugoslaviji. Novi rat u Evropi poljuljao je percepciju da će strukture izgrađene posle Drugog svetskog rata moći da garantuju dugoročan mir. Projekat Svedočanstvo — istina ili politika nastoji da poveća produkciju kapitala znanja, šireći realnosti činjenica o ratovima – njihovim učesnicima, uzrocima i posledicama kroz sakupljanje svedočanstava od direktnih učesnika u ratovima i anti-ratnih aktivista. Refleksijom tih svedočanstava kroz izložbe i konferencije naglasiće se uloga samog svedočanstva kao čina aktivnog građanstva u kreiranju istorijskog narativa putem javne debate. Tokom konflikta, kao i posle njih, zvaničnici svih zemalja naslednica Jugoslavije koristili su neka od svedočanstava u medijima, udžbenicima, istorijskim, izložbama i muzejskim postavkama kako bi opravdali svoje nacionalne, etničke ili religiozne pozicije. Drugi, koji ne bi pristajali na opravdavanje ovih pozicija, bili su ućutkivani kroz direktnu političku represiju i kroz sistematsko brisanje referentnih okvira koji bi povezivali ova svedočanstva s realnošću za koju se pretpostavlja da reprezentuju. Baš ova vrsta svedočanstva koja ukazuje na funkcionisanje sistema je svedočanstvo koje Primo Levi definiše kao antifašističko, a samim tim i političko.

Na osnovu Fukoovih teza pretpostavljamo da funkcija intelektualca nije da vodi mase, već da se bori protiv prepreka koje mu postavljaju kolege i koje onemogućavaju da ova svedočanstva budu efektivno čuta u javnoj sferi. Od završetka ratova, stasale su nove generacije koje nemaju direktnog iskustva rata. One su o ratovima bile informisane samo putem takvih manipulativnih narativa. Ovaj projekat će pokazati kako individualna svedočanstva mogu da deluju kao kritička snaga naspram zvanično komunicirane istorije i da reflektuju zajedničko iskustvo ovih ratova i njihovih posledica. Pošto je svedočenje participativni čin, to je čin govora sa mnogostrukim adresatima istovremeno, u najmanju ruku barem onima koji su povezani sa situacijom o kojoj se svedoči, samom situacijom svedočenja i samoobraćanjem što sve sačinjava višestruke govorne pozicije. Simultanost vremena i prostora kreira neprekidno promenljiv asamblaž singularno-pluralnih društvenih odnosa, intimnih i političkih, koji deluju i dugo vremena nakon što je svedočanstvo dato, kao i svakim njihovim ponovnim slušanjem.

Raznolikost društvenih odnosa koji se nalaze u osnovi svedočanstava čine njihov odnos prema realnosti, onoj doživljenoj kao i onoj u kojoj je svedočanstvo čuto - kompleksnim. I upravo to čini svedočanstvo nestabilnim za potrebe slušaoca čiji je zahtev za Istinom, npr. sveobuhvatnim značenjem koje bi podrazumevalo osobu koja svedoči Subjektom, a činjeničnu situaciju svedočanstva i onoga o čemu se svedoči Događajem. Umetničko istraživanje, izložbe i konferencije će ispitati kako nastaje realnost iz pluraliteta svedočanstava bez obzira na različite regulativne mere koje se preduzimaju od strane različitih slušaoca – pojedinaca, institucije, teorije, discipline, ideologije i samog jezika – zarad objedinjavanja govora.